مدیریت پروژه به هماهنگی فرآیندهای سازمان، ابزارهای مورد نیاز، نظارت بر امور اعضای تیم و مهارتهای نرم و سخت مربوط میشود تا بتوان پروژهها را به اهداف مورد نظر رساند. شما و تیمتان برای فتح یک پروژه بزرگ آماده میشوید، اما باید بدانید که موفقیت در پروژه با چالشهای زیادی همراه است. برای برنامه ریزی، زمان بندی و تخصیص امور به مدیریت پروژه نیاز است، زیرا هر پروژه به خودی خود به پیشرفت نمیکند تا به سر منزل مقصود برسد. در واقعیت، راز موفقیت برای هر پروژهای در هر ابعادی، مدیریت اثربخش پروژه است. در این راهنما به طور کامل در مورد مدیریت پروژه صحبت میکنیم.
مدیریت پروژه (Project Management) به هماهنگی بین فرآیندها، ابزارها، اعضای تیم و مهارتها برای ارائه پروژههایی است که اهداف و نیازها را برآورده میکنند. مدیریت پروژه به تیمهای سازمانی کمک میکند تا با مشخص کردن اهداف واقع بینانه، چشم اندازهای روشن، ساده سازی ارتباطات و ایجاد محدودیتهای لازم، یک پروژه را به جلو حرکت دهند.
فرض کنید به شما یک پروژه محول میشود که باید یک کمپین بازاریابی اینترنتی را راه اندازی کنید. شما ابتدا به دنبال اهداف (کسب درآمد یا جذب مشتری) و منابع قابل دسترس (اطلاعات و بودجه) میروید، سپس با تدوین استراتژی برای کارهای اجرایی اعم از تشکیل تیم، اختصاص کارها، بودجه بندی، زمان بندی و سایر کارها آماده میشوید. کل این فرآیند را مدیریت پروژه میگویند.
آیا این ضرب المثل قدیمی «بیش از یک روش برای پختن تخم مرغ وجود دارد!» را شنیدهاید؟ هیچ استراتژی واحد یا مشابهی برای تکمیل یک پروژه برای همه سازمانها وجود ندارد. اینجاست که باید از انواع روشهای مدیریت پروژه طبق نیازهای سازمانی خود استفاده کنید. هر روش مجموعهای از قوانین، اصول و فرآیندها برای مدیریت یک پروژه است. توجه به این نکته ضروری است که بسیاری از سازمانها به جای اتکای به یک روش، از ترکیبی از روشهای مدیریت پروژه استفاده میکنند. در ادامه به متدولوژی یا روشهای مدیریت پروژه میپردازیم:
وقتی به مدیریت سنتی پروژه فکر میکنید، مدیریت پروژه آبشاری به ذهنتان خطور میکند. با این روش میتوانید پروژه خود را به فازهای مختلف تقسیم کنید. در این روش وقتی یک مرحله به پایان میرسد، مرحله بعدی شروع میشود و هیچ همپوشانی بین آنها وجود ندارد. مدیریت پروژه آبشاری برای پروژههای طولانی که نیاز به یک جدول زمانی واحد و ترتیب متوالی دارند، مناسب خواهد بود. این روش اغلب در صنعت ساختمان استفاده میشود.
مدیریت پروژه چابک یک رویکرد تکراری است و انعطاف پذیرتر از مدیریت پروژه آبشاری محسوب میشود. در این روش میتوان پروژهها را به قطعاتی تقسیم کرد که در فواصل کوتاه (به نام اسپرینت) انجام میشوند. بعد از هر اسپرینت، تیم شما کاری را که انجام داده است را دوباره ارزیابی میکند تا تغییرات لازم را ایجاد کرده تا پروژه در مسیر هدف خود باقی بماند.
مدیریت پروژه اسکرام یکی از محبوبترین متدولوژیهای چابک است که توسط مدیران پروژه استفاده میشود. اسکرام مانند اجایل، حول محور بهبود مستمر کار میکند. شما میتوانید از چارچوبی مانند اسکرام استفاده کنید تا به شما کمک کند به شیوهای چابکتر فکر کنید و اصول چابک را در ارتباطات و کار روزمره خود تمرین کنید.
مدیریت پروژه چابک برای پروژههایی که هنوز به خوبی تعریف نشدهاند و به سازگاری زیادی نیاز دارند، مناسب خواهد بود. این روش معمولاً در توسعه نرم افزار استفاده میشود. توسعه نرم افزار درواقع در حوزه چابک پیشگام بوده است. این رویکرد به توسعه دهندگان این امکان را میدهد که نرم افزارهایی با کیفیت بسازند.
اگر نام تولید ناب را شنیدهاید، همان اصول اولیه این رویکرد برای مدیریت پروژه ناب نیز اعمال میشوند. هدف این روش افزایش بازده و تولید ارزش در عین کاهش ضایعات است. برای استفاده از مدیریت پروژه ناب باید یک ارزش افزوده ایجاد کنید که توالی فعالیتهای پروژه را شامل میشود. سپس برای شناسایی و حذف کارهایی که ارزش اضافه تولید نمیکنند، باید در مدیریت کارها ریز شوید. این بدان معناست که فرآیند پروژه شما تا حد امکان ساده، بهینه و کارآمد خواهد بود.
کانبان (Kanban) یک نوعی سیستم از مدیریت پروژه ناب است. وظایف پروژه به صورت بصری بر روی تابلوی کانبان نمایش داده میشوند تا اعضای تیم بتوانند وضعیت هر کار را در هر زمان مشاهده کنند. برای پروژههایی که باید به سرعت تحویل داده شوند، مدیریت پروژه ناب مناسب خواهد بود. این روش معمولاً در تولید استفاده میشود. هنگامی که شما در حال تولید کالاهای فیزیکی هستید، تا حد ممکن کمترین ضایعات را میخواهید تا هزینه را به حداقل برسانید و سود را افزایش دهید. به همین دلیل است که این رویکرد در تولید، به ویژه در صنعت خودروسازی رایج است.
مدیریت پروژه زمانی که شما برای اجرای آن آماده شدهاید شروع نمیشود، بلکه نیاز به مقدمه چینی دارد. با در نظر گرفتن این موضوع، موسسه PMBOK پنج مرحله مجزا از مدیریت پروژه را ایجاد کرده است که شامل موارد زیر است:
ممکن است فکر کنید اولین مرحله از فرآیند مدیریت پروژه برنامه ریزی است؟ نه! قبل از اینکه بتوانید یک استراتژی برای پروژه خود ترسیم کنید، باید رای موافق سهامداران را بگیرید. اینجا جایی است که یک منشور پروژه وارد عمل میشود تا هدف تجاری پروژه شما را برای تصویب نهایی مشخص کند. در این مرحله باید به سوالات زیر پاسخ دهید:
به بیان ساده، در این مرحله سعی میکنید قبل از سرمایه گذاری، تصمیم بگیرید که آیا این پروژه ارزش پرداخت هزینه را دارد یا خیر.
اکنون وارد مرحله برنامه ریزی میشوید. این مرحله جایی است که شما یک طرح پروژه دقیق را ایجاد خواهید کرد که کل تیم شما از آن پیروی خواهد کرد. برنامه ریزی برای جلوگیری از مشکلات مربوط به زمان و بودجه ضروری است. سوالاتی که در این مرحله باید به آنها پاسخ دهید، عبارتند از:
این مرحله برای اطمینان از این است که شما و تیمتان قبل از شروع پروژه، انتظارات مشترکی دارید. اگر فکر میکنید خیلی درگیر مسائل جزئی هستید، تهیه چارچوب برنامه ریزی استراتژیک ضروری است. این چارچوب میتواند کار شما را سادهتر کند تا جزئیات را بهتر بررسی کنید.
زمان اجرای پروژه فرا رسیده است. این مرحله جایی است که شما و تیمتان آستینهای خود را بالا زده تا پروژه را به اهدافش برسانید. در این مرحله میتوانید کارهای زیر را انجام دهید:
بخش اعظم کار در این مرحله اتفاق میفتد و میتوانید ببینید که چطور کارها طبق برنامه در حال اجرا هستند.
فقط به این دلیل که شما یک برنامه ریزی قوی دارید، به این معنی نیست که همه چیز به خوبی پیش میروند. برای مثل، درست است که مقدار بودجه را تعیین کردهاید، اما اگر به نحوه مدیریت پول خود دقت نکنید، بودجه بندی چه فایدهای دارد! به همین دلیل است که باید پیشرفت پروژه را زیر نظر داشته باشید تا مطمئن شوید که همه چیز در مسیر درست خود انجام میشوند.
شما باید پروژه خود را با KPIهایی که در مرحله برنامه ریزی ایجاد کردهاید ارزیابی کنید. اگر احساس میکنید پروژه از مسیرش منحرف شده است، چه کاری باید انجام دهید؟ یک لحظه برای ارزیابی مجدد وقت بگذارید. شما میتوانید تصمیم بگیرید که آیا نیاز به اصلاحات دارید یا اینکه باید برنامه اصلی را به کلی تغییر دهید.
مرحله بسته شدن به معنای انجام کارهای نهایی برای اتمام پروژه است. در این مرحله میتوانید کارهای زیر را انجام دهید:
رسیدن به انتهای پروژه لذت بخش است. زمانی که بدانید همه چیز به خوبی پیش رفته است، این امکان را دارید دوباره به عقب بگردید تا ببینید فرآیند کارها به چه صورت بوده است. اکنون شما اطلاعات و تجربه کافی به دست آوردهاید.
حتی اگر تمام مراحل بالا را دنبال کنید، مدیریت پروژه موثر یک کار مداوم است. شما باید مدام پروژه را بررسی کنید تا ببینید آیا در مسیر خود حرکت میکند یا خیر. برای موفقیت در این کار، چند نکته موثر وجود دارند که میتوانید برای موفقیت پروژه خود انجام دهید:
جلسه شروع پروژه شما زمانی است که اهدافی را تعیین میکنید، جدول زمانی خود را تجزیه کرده و به طور کلی همه اعضا را در مورد پروژه با خبر میکنید. صرف نظر از اینکه تیم شما چقدر برای شروع به کار هیجان زده است، برگزاری جلسه را به تعویق نیندازید. با برگزاری جلسه میتوانید سردرگمی نسبت به پروژه را برطرف کرده و تیم خود را حول یک هدف مشترک جمع هدایت کنید.
این امر به ویژه برای پروژههای بزرگ و چند کارکردی صادق است. بگذارید یک مثال بیاوریم، شاید مرجان نتواند کارهای گرافیکی پروژه را شروع کند، تا زمانی که کیوان محتوا را تهیه کند (این یک وابستگی به کار است) یا شاید آریا نمیتواند از یک نرم افزار استفاده کند، در حالی که آزیتا از نرم افزار بهره میبرد (این یک وابستگی به منبع است). بنابراین مهم است که این وابستگیها را در نظر بگیرید. وقتی همه کارها و منابع شما به هم متصل هستند، باید بدانید که چگونه با هم تطابق دارند، در غیر این صورت این خطر وجود دارد کارها به صورت یکپارچه انجام نشوند.
شناسایی مسیر بحرانی پروژه یک راه عالی برای جلوگیری از مشکلات در حین انجام پروژه است. اگر در مسیر به مشکلی برخورد کردید یا تاخیر داشتید، میدانید که کل پروژه در خطر دیر رسیدن است. یافتن مسیر بحرانی به شما این امکان را میدهد تا بدانید که در برنامهتان در کجا قرار دارید و باید تا حد امکان به جدول زمانی خود نزدیک شوید. به عبارتی، مسیر بحرانی جایی است که باید مشکل به سرعت حل شود، وگرنه کل پروژه به خطر میفتد.
معمول است که زمان انجام کارها را دست کم بگیریم و این میتواند آسیب جدی به جدول زمانی پروژه شما وارد کند. با مراجعه به جدول زمانی، پروژه را کنترل کنید. با نرم افزار ردیابی زمان میتوانید بررسی کنید که کارهای معمولی چقدر طول میکشند و از تیم خود بخواهید برنامههای زمانی خود را به درستی بررسی و اجرا کنند.
اگر اعضای تیم شما برای یافتن آنچه که نیاز دارند باید کلی جستجو کنند، پروژه شما احتمالاً به عقب میفتد. به همین دلیل است که استفاده از نرم افزار مدیریت پروژه برای ذخیره اسناد و سازماندهی پروژه بسیار مفید است. استفاده از نرم افزار میتواند مزایای زیادی برای پروژه شما داشته باشد.
برای به دست آوردن بهترین خروجی از تیم خود، کارکنان باید دقیقاً بدانند که چرا درگیر پروژه هستند. نقش آنها چیست و انتظار میرود چه کمکی از آنها برآید؟ این کار نه تنها حس هدفمندی و مسئولیت پذیری را در اعضای تیم پروژه القا میکند، بلکه به شما اجازه میدهد کار تیمی را توسعه دهید. چارچوب RACI یک روش محبوب برای تعیین نقشها و مسئولیتها است. RACI مخفف مسئولیت، پاسخگویی، مشورت کردن و اطلاع رسانی است.
مدیریت یک پروژه میتواند استرسزا باشد و شما مجبور نیستید آن را به تنهایی انجام دهید. تیم شما میتواند به شما در مدیریت پروژه کمک کند، از جمله اینکه آیا برنامه زمانی شما واقع بینانه است یا اینکه مشکلات شامل چه مواردی هستند. طوفان فکری یک راه عالی برای به اشتراک گذاشتن ایدههاست. تیم خود را در فرآیندهای مربوط به پروژه مشارکت دهید تا برنامه معقولتری را تدوین کنید و حس مالکیت آنها را بر پروژه افزایش دهید.
هر پروژه باید با شناسایی نقشها و مسئولیتها آغاز شود. دانستن نقش خود قبل از شروع پروژه باعث میشود تا همه اعضا از وظایف خود آگاه باشند. نقشهای بالقوه در یک پروژه خاص عبارتند از:
در ادامه به فواید مدیریت پروژه اشاره میکنیم:
ما میدانیم که برای رسیدن به اهداف باید با دیگران همکاری کنیم، اما داشتن همکاری موثر برای بسیاری از ما آسان نیست. مواردی مانند شخصیت افراد، سبکهای ارتباطی، نگاه افراد به سازمان و بسیاری از عوامل دیگر همکاری را به چالش میکشند. اما نرم افزار مدیریت پروژه به تیمهای سازمانی دید بیشتری نسبت به کارهای انجام شده توسط همکارانشان میدهد.
این کارها میتوانند شامل ضرب الاجلهای تعیین شده، نحوه تطبیق وظایف فردی با فرآیند کلی پروژه و موارد دیگر را باشند. درحقیقت، مزایای نرم افزار مدیریت پروژه شامل همکاری بهتر و آسانتر کردن روند پروژه بدون این موضوع است که هر کارمند چه نوع شخصیت و رفتاری دارد.
تیم شما برای برقراری ارتباط از طریق ایمیل، ارسال پیام فوری و بیان نظرات اغلب با چالش همراه هستند. اگر بخواهید همه این کارها را بدون نرم افزار انجام دهید، ممکن است زمان زیادی تلف شود یا ارتباطات به صورت بهینه شده انجام نشوند. حتی در چنین مواردی اغلب کارها به موقع انجام نمیشوند، وظایف فراموش میشوند و پیامها در زمان مورد نظر خوانده نمیشوند.
نرم افزار مدیریت پروژه همه ارتباطات شما از جدول زمانی و به روز رسانی وضعیت گرفته تا بازخورد و طرح سؤالات را در یک مکان واحد نگه میدارد که به راحتی برای همه قابل دسترسی است. از طریق نرم افزار همه میتوانند دانش خود را اشتراک بگذارند و با برقراری ارتباط سریع و موثر، کارها را به شکل مدیریت شده پیش ببرند.
برای اینکه پروژههای شما با موفقیت انجام شوند، اعضای تیم باید بدانند که چه وظایفی را بر عهده دارند و چه زمانی باید آنها را تکمیل کنند. مسئولیتها و دستورالعملهای نامشخص از سوی مدیران، بخش بزرگی از مشکلات مربوط به مدیریت پروژه هستند. اگر وظایف کارکنان به خوبی تعریف نشود و آنها ندانند که کدام کار را باید در چه زمانی انجام دهند، پروژه به هدف خود نمیرسد.
مدیریت پروژه در یک نرم افزار، این مشکلات را اصلاح میکند، زیرا هدف اصلی نرم افزار این است که مدیریت کارها را بهینه کند. بهینه کردن کارها به این معناست که هر نیروی کاری در سازمان در مورد وظایف اختصاص یافته، زمان تحویل کارها، نحوه برقراری ارتباط، طرح هرگونه ایده یا سوال اطلاعات کافی دارد.
نرم افزار مدیریت پروژه شما مخزن اطلاعات مربوط به پروژه شما خواهد بود. اسناد، داراییها، به روز رسانیها، جدول زمانی، یادداشتهای جلسه و هر چیز دیگری باید در نرم افزار شما ذخیره شوند. انجام این کار تضمین میکند که اطلاعات در هر زمان در دسترس هستند و به صورت سازماندهی شده ارائه میشوند.
اعضای تیم میتوانند بدون اتلاف زمان زیادی برای جستجوی دانش، آنچه را که نیاز دارند پیدا کنند. درحقیقت، نرم افزار میتواند به مدیریت دانش در سازمان کمک کند. شما سپس از این دانش میتوانید به عنوان پایگاه اطلاعاتی خود جهت تدوین اهداف و استراتژیها استفاده کنید.
شما نمیخواهید پروژهای را بدون رسیدن به اهداف ارائه دهید. شما میخواهید پروژه خود را از نظر بودجه بندی، زمان بندی و مدیریت کارها به شکل مناسبی هدایت کنید. برای این کار باید بتوانید در زمانهای مشخصی، پیشرفت پروژه را اندازه گیری کنید. باید بررسی کنید که آیا پروژه طبق بودجه انجام شده است، آیا کارها به موقع تحویل داده شدهاند و آیا اهداف تا این لحظه برآورده شدهاند.
با بررسی پیشرفت پروژه میتوانید گلوگاهها، نقاط درد و مشکلات را شناسایی کنید. نرم افزار مدیریت پروژه کار شما را سازماندهی میکند تا ردیابی مواردی مانند هزینهها و مدیریت کارها سادهتر باشد. علاوه بر این، میتوانید گزارشهایی را برای نظارت بر پیشرفت تهیه کنید تا نقاط قوت و ضعف را شناسایی کرده و اصطلاحاتی در مدیریت پروژه ایجاد کنید.
انتخاب نرم افزار مدیریت پروژه مناسب میتواند مشکل باشد. برای اطمینان از اینکه تیم شما بیشترین بهره را از ابزار مدیریت پروژه خود میبرد، توصیه میکنیم به دنبال راه حلی باشید که قابلیتهای زیر را ارائه میدهد:
تیم شما با وجود نرم افزار مدیریت پروژه فارسی میداند که چه کاری باید انجام دهد. کارکنان میدانند که سازمان از آنها چه انتظاری دارد و در آینده باید چه کاری را شروع و به اتمام برسانند. آنها به راحتی میتوانند اطلاعات مورد نیاز خود را از نرم افزار پیدا کنند. همین امر باعث صرفه جویی در زمان و هزینهها میشود. برای اینکه بتوانید فرآیندهای سازمانی خود را بهینه کنید، با سیستم مدیریت پروژه و کارهای همتیک میتواند عملکرد افراد تیم و میزان پیشرفت کارها را بسنجید. این نرم افزار دارای یک داشبورد با رابط کاربری ساده و قابل استفاده است که ویژگیهایی مانند مدیریت وظایف، ردیابی کارها و تهیه گزارش را ارائه میدهد.