نبوغ درونى خود را آزاد سازید؛ راهنمایى براى تقویت تفکر خلاق

آیا در یک مسیر تکراری گیر افتاده اید؟ این مقاله کلید شما برای باز کردن قفل تفکر خلاق است! ما تکنیک‌های ساده اما مؤثر را برای کمک به شما در ایجاد ایده‌های نوآورانه، غلبه بر چالش‌ها و ارائه بهترین و متمایزترین عملکرد بررسی می‌کنیم. 

چه مدیر پروژه باشید، چه هنرمند، کارآفرین، یا به سادگی کسی که به دنبال برانگیختن تخیل خود هستید، این راهنما مملو از نکات عملی و تکنیک‌های الهام بخش است تا به شما کمک کند خارج از چارچوب فکر کنید و به نتایج قابل توجهی دست یابید.

قدم اول؛ درک مفهوم تفکر خلاق 

در تعریف کوتاهی می‌توان گفت تفکر خلاق، کلید حل مسائل و درخشیدن در هر حرفه و جایگاهی است. 

تفکر خلاق، توانایی ارائه راه‌حل‌های منحصر به فرد و متفاوت است. این مهارت، که به عنوان حل مسئله خلاقانه نیز شناخته می‌شود، یک مهارت نرم ارزشمند و قابل توجه در بازار کار برای طیف گسترده‌ای از مشاغل است.

تفکر خلاق به زبانی دیگر، در مورد توسعه راه‌حل های نوآورانه برای مشکلات است. افراد خلاق نه تنها تعداد زیادی ایده، بلکه ایده‌هایی با تنوع و گستردگی بالا خلق می‌کنند.

• بیشتر بخوانید: مهارت‌های نرم برای محیط کار

تفکر خلاق چیست؟

شادی کارشناس بخش ارتباط با مشتری با سابقه کاری حدود 3 سال است که چند وقتی است به رشد بیشتر و توسعه فردی خود بیشتر فکر می‌کند و در تلاش برای پیدا کردن راهکارهایی برای رشد است. 

یکی از مهارت‌هایی که شادی به اهمیت آن پی برده است، تفکر خلاق بوده. 

بسیار پیش آمده است که شادی به مدیران یا همکاران خلاق خود توجه کند که در جلسات طوفان فکری به ابعاد کمرنگ‌تر مسائل نگاه می‌کنند و ایده‌های جالب توجهی ارائه می‌دهند.

پس از طوفان فکری، ایده های خود را آزمایش می کنند و با بررسی ایده‌ها از زوایای مختلف، چگونگی تناسب این راهکارها را با کل پروژه ارزیابی می‌نمایند. 

از نظر شادی، این افراد از ریسک کردن و امتحان کردن ایده‌های جدید نمی‌ترسند. در واقع، همین توانایی توسعه، آزمایش و اجرای راه‌حل‌ها، آن‌ها را به نیرویی ارزشمند در تقریباً هر محیط کاری تبدیل می‌کند؛ هدفی که فردی مثل شادی به دنبال آن است.

در محیط کار، تفکر خلاقانه ممکن است به صورت موارد زیر قابل مشاهده باشد:

• برگزاری جلسات طوفان فکری تعاملی، برای جمع‌آوری ایده‌های اولیه 
• ارزیابی فرآیند فعلی و ارائه پیشنهادهایی برای بهبود آن
• تحقیق در مورد روش‌های دیگر بازاریابی یک محصول 
• آزمون و خطا در کانال‌های بازاریابی جدید
• توسعه روشی نوآورانه برای برقراری ارتباط با مشتریان بالقوه
• شناسایی فرصتی منحصر به فرد برای ارتقای برند شرکت و توسعه استراتژی اجرایی

شادی با وجود اینکه علاقمند به این مهارت و ویژگی کلیدی شده است، اما دقیقا نمی‌داند باید برای آن چه کاری انجام دهد و چگونه به آن دست پیدا کند. 

در ادامه راه پیش‌روی شادی را شفاف‌تر خواهیم کرد. 

مثال‌هایی از تفکر خلاق

تفکر خلاق شامل فرآیند حل مسئله نوآورانه است؛ از تجزیه و تحلیل واقعیت‌ها تا طوفان فکری و کار تعاملی با دیگران. بخش‌های مهارت تفکر خلاق، عبارتند از مهارت‌های تحلیلی، نوآوری و همکاری.

سه جز مهم که در ادامه به زیر و بم آن‌ها خواهیم پرداخت. 

مهارت‌های تحلیلی در تفکر خلاق

مهارت‌های تحلیلی، بخشی از حل مسئله است که به شما کمک می‌کنند تا با بررسی شرایط و داده‌های موجود، راه‌حل‌های منطقی ارائه دهید. این مهارت‌ها در بخش اول فرآیند تفکر خلاق، زمانی که در حال طوفان فکری و شروع به ایجاد ایده هستید، به شما کمک چشم‌گیری می‌کنند.

مهارت های تحلیلی شامل موارد زیر است:

• تجزیه و تحلیل داده‌ها
• تحقیق
• پیش بینی
• گزارش‌دهی
• تفسیر
• ارتباطات

بخش نوآوری در تفکر خلاق

نوآوری توانایی ایجاد چیزی جدید است! با این حال، برای اینکه یک فرد نوآور باشید، نیازی نیست اولین ماشین پرنده را بسازید. «چیزی جدید» در محل کار ممکن است به معنای روشی باشد که قبلاً امتحان نشده یا نیازمند تست کردن با یک فرآیند ناشناخته باشد. نوآوران در محیط کار از دور شدن از فرآیندهای همیشگی و کشف چیزهای جدید نمی‌ترسند، حتی اگر ممکن است شکست بخورد.

مهارت‌های نوآوری شامل موارد زیر است:

• ریسک پذیری
• طوفان فکری
• تصور
• تفکر انتقادی
• جاه طلبی
• انعطاف پذیری

بخش همکاری در تفکر خلاق

تفکر خلاقانه لزوماً به تنهایی اتفاق نمی افتد! 

ممکن است خلاقانه‌ترین ایده‌های خود را زمانی داشته باشید که کار خود را با دیگران به اشتراک بگذارید. مهارت‌های همکاری شما را قانع می‌کند که هنگام توسعه و اصلاح ایده‌ها، دیدگاه‌ها و روش‌های فکری متفاوت را هم در نظر بگیرید.

مهارت‌های همکاری شامل موارد زیر است:

• ارتباطات نوشتاری و کلامی
• گوش دادن فعال
• همدلی
• بازخورد

حالا  که به شناخت بیشتری از نمونه‌های بروز تفکر خلاق در محل کار و کار تیمی آشنا شدیم، به سراغ قدم بعدی این مسیر می‌رویم. 

یعنی درک اهمیت تفکر خلاق!

انواع تفکر خلاق را بشناسیم!

در اینجا برخی از انواع تفکر خلاق را که ممکن است در محیط کار ببینید، بررسی کرده‌ایم:

تحلیل

قبل از اینکه به طور خلاقانه به چیزی فکر کنید، ابتدا باید قادر به درک آن باشید. این نیازمند توانایی بررسی دقیق مسائل برای دانستن معنای آن‌هاست. فرقی نمی‌کند به یک متن، مجموعه داده، برنامه درسی یا یک معادله نگاه می‌کنید. ابتدا باید بتوانید آن را تجزیه و تحلیل کنید!

ذهن باز

برای تفکر خلاقانه، هرگونه پیش فرض یا تعصبی را که ممکن است، جایی از افکارتان پنهان کرده باشید، کنار بگذارید و به مسائل به روشی کاملاً جدید نگاه کنید. با ذهن باز به سراغ حل یک مشکل رفتن، به شما فرصت استفاده از تفکر خلاق می‌دهد.

حل مسئله

کارفرمایان به دنبال کارمندان خلاقی هستند که به آن‌ها در حل مسائل مرتبط با کار کمک کنند. هنگامی که با مشکلی روبرو می‌شوید، قبل از درخواست کمک، راه‌هایی را برای حل آن در نظر بگیرید.

اگر به نظر مدیرتان نیاز دارید، به جای اینکه فقط مشکلات را مطرح کنید، راهکارهایی را نیز پیشنهاد دهید.

سازماندهی

این ممکن است غیرمنطقی به نظر برسد اما شاید شما هم شنیده‌ باشید که افراد خلاق با بی‌نظمی شناخته می‌شوند! 

اما در واقعیت، سازماندهی بخش اساسی خلاقیت است. در حالی که ممکن است هنگام امتحان کردن یک ایده جدید کمی نظم‌تان بهم بخورد، اما برای اینکه دیگران دیدگاه شما را درک کنند و بر اساس آن پیش بروند، باید ایده‌های خود را سازماندهی کنید.

ارتباطات

افراد تنها زمانی از ایده یا راه‌حل خلاقانه شما قدردانی می‌کنند که آن را به طور مؤثر بیان و منتقل کنید. شما باید مهارت‌های ارتباطی قوی نوشتاری و گفتاری را کسب کنید. 

کاربردی‌ترین تکنیک تقویت تفکر خلاق

تا به اینجای مسیر با هم به شناخت خوبی از مهارت تفکر خلاق و زیر و بم آن رسیدیم. اکنون وقت آن است که به سوال اصلی شما و شادی پاسخ دهیم. اینکه چطور به تفککر خلاق دست پیدا کنیم یا این مهارت را در خودمان تقویت کنیم. 

شش کلاه تفکر، تکنیک تقویت تفکر خلاق

تکنیک شش کلاه تفکر به شما کمک می‌کند تا به یک مسئله از شش زاویه مختلف نگاه کنید. این روش شما و تیم‌تان را فراتر از موقعیت‌های همیشگی سوق می‌دهد تا بتوانید طیف وسیعی از دیدگاه‌ها را بررسی کنید. 

“شش کلاه تفکر” مفهومی است که توسط ادوارد د بونو (Edward de Bono)، نویسنده و روانشناس معروف، ارائه شده است. این مفهوم برای تسهیل فرآیند تفکر و تصمیم‌گیری در مواقع مختلف و در مقابل مسائل مختلف به کار می‌رود. هر کلاه تفکر نمایانگر یک نوع از تفکر یا نگاهی خاص به مسئله است.

به این ترتیب، می‌توانید بدون اینکه مجبور به دفاع از موضع خود یا تصمیم‌گیری‌های ناگهانی در مورد اینکه چه چیزی “درست” یا “غلط” است، باشید؛ هر راهکار جدیدی را با دقت در نظر بگیرید.

برای انجام این تکنیک، به یک اتاق جلسه، تیم و یک مسئله نیاز دارید. برای حل این مسئله هر بار یک کلاه با یک رنگ و خاصیت، را بر سر می‌گذارید و بر اساس آن به حل مسئله فکر می‌کنید. 

زمانی که هر شش کلاه را امتحان کردید، باید مجموعه کاملی از دیدگاه‌هایی را داشته باشید که به شما در تصمیم‌گیری برای مراحل بعدی کمک کند.

در ادامه به این می‌پردازیم که هر یک از شش کلاه تفکر، نشان‌دهنده چیست:

کلاه آبی: «کلاه رهبر»

زمانی که شما یا تیم‌تان کلاه آبی را بر سر دارید هستید، روی مدیریت فرآیند تصمیم گیری تمرکز می‌کنید. در این حالت شما باید به صورت منطقی به یک دستورالعمل برسید، خلاصه سازی فرآیند را انجام دهید و به نتیجه گیری برسید.

کلاه سبز: «کلاه خلاقیت»

کلاه سبز نماد تفکر خلاق است. هنگامی که این کلاه را بر سر می‌گذارید، طیف وسیعی از ایده‌ها و راه‌های ممکن و احتمالی را برای پیشرفت بررسی می‌کنید.

کلاه قرمز: «کلاه احساسات»

این کلاه نشان‌دهنده احساسات و غرایز است. هنگامی که درگیر این نوع تفکر هستید، می‌توانید احساسات خود را بدون اینکه نیاز به توجیه منطقی آن‌ها باشد، بیان کنید.

کلاه زرد: «کلاه خوش‌بینی»

با تفکر کلاه زرد، به مسائل با مثبت‌ترین دیدگاه ممکن نگاه می‌کنید. شما مزایا و ارزش افزوده‌ای را که می‌تواند از ایده‌های شما حاصل شود، به شیوه‌ای پررنگ بیان میکنید.

کلاه سیاه: «کلاه قاضی»

این کلاه در مورد احتیاط و ارزیابی ریسک است. در این حالت، شما قضاوت انتقادی به کار می‌گیرید و دقیقاً توضیح می‌دهید که چه چالش‌ها و مسائلی دارید.

*نکته:

کلاه سیاه یکی از قدرتمندترین کلاه‌هاست، اما اغلب از آن استفاده بیش از حدی می‌شود. اطمینان حاصل کنید که شما و تیم‌تان می توانید هر گونه اظهار نظر انتقادی یا احتیاطی را توجیه کنید تا این روش تفکر بر تصمیم‌گیری شما غالب نشود.

کلاه سفید: «کلاه واقعیت»

کلاه سفید نماد جمع‌آوری اطلاعات است. به دانش و بینش‌هایی که قبلاً جمع‌آوری کرده‌اید فکر کنید اما همچنین به اطلاعاتی که از دست داده‌اید و اینکه برای به دست آوردن آن‌ها چه هزینه‌ای کردید هم توجه داشته باشید. 

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید:

برخی از رنگ‌ها دارای پیامدهای فرهنگی هستند، بنابراین ممکن است مجبور شوید برای یک یا چند کلاه خود رنگ‌های جدیدی انتخاب کنید. به عنوان مثال، در جامعه ما، کلاه زرذ می‌تواند به معنای نفرت باشد که می‌تواند رنگ آن جایگزین شود. و ممکن است تصمیم بگیرید که کلاه سیاه را به خاکستری تغییر دهید تا رنگ سیاه را با عیب‌جویی مرتبط نکنید.

استفاده از هر رنگی که برای شما و تیم‌تان مناسب است اشکالی ندارد. به شرطی که هر شش رنگ متفاوت باشند و هر بار که از این تکنیک استفاده می‌کنید به همان رنگ‌ها پایبند باشید.

سخن آخر برای مشتاقان تفکر خلاق

در خصوص تفکر خلاق و حل مسئله خلاقانه، زیاد صحبت کردیم و دیگر در پایان این مسیر می‌توانیم با قاطعیت از ارزشمندی این مهارت برای افرادی مثل شادی که به دنبال رشد و ارتقا هستند یا شما که به دنبال راهکاری برای تقویت تفکر خلاق در تیم خود هستید، بگوییم. 

در تکنیک 6 کلاه تفکر هم آموختیم که هر بار با یک سبک فکری به مسائلی نگاه کنیم که شاید همیشه با دیدی تکراری و عاری از خلاقیت به حل آن‌ها پرداختیم. 

مسلما بی‌نهایت راه‌حل وجود دارد که ما هنوز برای مسئله خود به آن نرسیده‌ایم و تفکر خلاق پل رسیدن به آن‌هاست.